De gekuiste briefjes rond de MH17 zijn een van de vele illustraties dat overheidstransparantie in Nederland nog wel wat ruimte voor verbetering heeft. Die verbetering komt er eindelijk als de Tweede Kamer een nieuwe wet serieus neemt.
Wie transparantie van de overheid wil, zal in veel gevallen een ingewikkeld gevecht met de overheid aan moeten gaan. Al schrijft de wet voor dat over documenten moet worden beslist als ze beschikbaar zijn, gebeurt dat niet. Sterker nog: alle wettelijke termijnen worden vaak overschreden. Zonder inhoudelijk kennis geen inhoudelijk debat en dat is voor bestuurders lekker rustig. Wie vervolgens toch zijn recht gaat halen wordt door de overheid geframed als misbruiker.
En als er wel een besluit wordt genomen dan is transparantie vaak ver te zoeken. Of het nu gaat of het ontslag van Professor Maat in het onderzoek naar de MH17 of over de vraag wat een gebroken been in welk ziekenhuis kost vaak is transparantie moeilijk te verkrijgen.
Het niet transparant zijn is zo schering en inslag geworden dat cabaretier Mark Rutte zijn partijgenoot Ard van der Steur op dat punt op de hak neemt tijdens het Correspondents Diner:
https://youtu.be/gmRS37RAkFc
Het was geen goed idee om Ard van der Steur mijn tekst te laten schrijven.
Vervolgens houdt hij een zwartgelakte pagina omhoog.
‘Van der Steur kon er niet zijn vanavond. Hij biedt daarvoor zijn welgemeende excuses aan.’
Precies zoals het ging rond de gebrekkige transparantie. Alleen van de aan de Kamer beloofde verbeteringen, is weinig merkbaar. Daar is duidelijk nog een steuntje in de rug nodig.
Gelukkig kan er veel verbeteren, omdat er een nieuwe wet in aantocht is. De Wet open overheid ligt al sinds juli 2012 op de plank bij de Tweede Kamer, maar komt donderdagavond eindelijk weer ter sprake. De wet regelt dat een aantal knelpunten worden opgelost.
Werden – ondanks de digitalisering – de wachttijden op een besluit over documenten verdubbeld naar 56 dagen, in de nieuwe wet worden die verkort. Betere digitalisering moet eerder besluiten mogelijk maken. Ook het smoezenboek om informatie maar niet openbaar te maken, wordt drastisch ingeperkt.
Maar de belangrijkste wijziging wordt wel dat meer organisaties aan transparantie moeten voldoen. De nieuwe wet stopt een maas in de wet waar de overheid gretig gebruik van maakt: Door een stichting of vereniging op te richten, vallen de documenten van die organisatie niet automatisch onder het transparantie regime. Ook moet eindelijk de Tweede Kamer zelf transparanter worden.
De nieuwe wet biedt veel nieuwe kansen om transparanter te worden. Natuurlijk kan het veel beter, maar dit is een begin. Het dwingt de politieke partijen nu ook kleur te bekennen: blijven we transparantie lippendienst bewijzen of gaan we nu eindelijk wat achterstallig onderhoud doen?
