Let op uw spiegelneuronen en check of uw leiders het écht menen of gespindokterd zijn

17-02-2017 18:01

We gaan er vanuit dat we op 15 maart aanstaande nieuwe leiders kunnen kiezen, maar misschien is het eigenlijk andersom en kiezen de leiders ons.

Spiegelneuronen

Het brein heeft een apart systeem, de spiegelneuronen, waardoor we in staat zijn om gedrag en emoties van anderen ook zélf te ervaren. Dit bijzondere systeem werd halverwege de jaren 1990 ontdekt door neurowetenschappers Giacomo Rizzolatti en Vittorio Gallese. Zij observeerden dat de hersenen van aapjes niet alleen actief werden als ze zelf een pinda oppakten maar ook als ze één van de onderzoekers een pinda zagen oppakken. Dit ‘na-apen’ is van belang om een gevoel van verbondenheid met soortgenoten te kunnen ervaren en om je als groep te ontwikkelen door van elkaar te leren met behulp van dit systeem.

Barack Obama en Frans Timmermans

Politieke leiders maken vaak bewust of onbewust gebruik van dit spiegelsysteem aangezien hun gevoelens en gedrag sterke effecten sorteren bij hun volgers. Voormalig president Barack Obama schoot vol tijdens een toespraak over de wapenwet toen hij de slachtoffers van de high school shootings memoreerde. Een potente stimulans voor onze spiegelneuronen, waardoor deze speech een extra sterke impact heeft en we meer sympathie en verbondenheid voelen dan als hij met droge ogen de feiten zou oplepelen.

Een andere politicus die fervent gebruik probeert te maken van onze spiegelneuronen is Eurocommissaris Frans Timmermans. Hij huilt regelmatig tijdens zijn speeches, maar ik kan me vaak niet aan de indruk onttrekken dat Frans vooral emotioneel wordt van Frans zelf. Desondanks hebben zijn ‘emoties’ een sterk effect op het publiek en het is vast geen toeval dat hij inmiddels een imposante verzameling onderscheidingen boven zijn bed heeft hangen.

Het apenbrein en Adolf Hitler

Als een apenbrein al actief wordt van het oprapen van een pinda door iemand anders, is het niet moeilijk om je voor te stellen wat destijds het effect moet zijn geweest van de Hitlergroet, de beroemdste motorische handeling ooit met ongekende gevolgen, zelfs tot op de dag van vandaag. Naast Hitler’s motoriek heeft zijn rabiate woede met veel non-verbale expressie, waarschijnlijk ook een belangrijke rol gespeeld in het opzwepen van de massa. Met het activeren van emoties en gedrag heb je namelijk veel meer impact op mensen dan het uitsluitend aanspreken van de ratio, aldus Daniel Goleman, Amerikaans psycholoog en wetenschapsjournalist in een artikel (PDF) in de Harvard Business Review. Hierin beschrijft  hij dat breinonderzoek aantoont dat leiders groepsprestaties kunnen manipuleren door biologische kennis over het mechanisme van empathie op de juiste wijze in te zetten.

Onze minister president is daarentegen niet zo bedreven in het kietelen van onze spiegelneuronen. Als een slechte middelmanager tijdens de jaarlijkse Heidedag roept hij: “mijn ambitie voor de volgende vier jaar is dat we allemaal ook echt gaan voelen dat het beter gaat”. Hoe dan Mark? Als hij “pleur op” zegt, resoneert ons brein niet eens en voelen we hoogstens wat irritatie.

Die vermaledijde stemwijzers

Joachim Bauer, een Duitse neurobioloog, stelt dat spiegelneuronen de neurologische basis zijn van empathie, sympathie en ons vermogen om mensen te vertrouwen. Er komt steeds meer bewijs dat we ons door deze zenuwcellen beter kunnen inleven in de denkpatronen en emoties van de ander, waardoor we dus blijkbaar haarscherp aanvoelen of emoties gemeend of gespindokterd zijn. Zeker in tijden van stress, spanningen en onzekerheid zijn we geneigd om sterker terug te vallen op primitievere mechanismen om onze overlevingskansen te optimaliseren: authenticiteit in plaats van maakbaarheid.

Dat betekent dat ík liever op mijn spiegelneuronen vertrouw als het gaat om het kiezen van een nieuwe leider dan op die vermaledijde stemwijzers.