Misschien wordt het allemaal nog wel anders, suggereert het stadsdeelcommissielid in Amsterdam Zuid. Het is woensdagavond en de volgende ochtend zal de nieuwe Amsterdamse coalitie van GroenLinks, PvdA, SP en D66 haar plannen presenteren. Misschien brengen die partijen veranderingen aan in het net ingevoerde bestuurlijk stelsel, denkt het stadsdeelcommissielid. Dan krijgen de commissies wellicht toch nog enige bevoegdheden. Die hebben ze vooralsnog immers helemaal niet.
Het idee dat het Amsterdamse bestuurlijk stelsel twee maanden na de start alweer gaat veranderen klinkt al direct heel onwaarschijnlijk. Dat blijkt ook wel bij de perspresentatie van de coalitieplannen. Niemand krijgt het woord ‘stadsdeelcommissie’ over zijn lippen, laat staan dat er een wijziging in het stelsel wordt aangekondigd. Dat was te verwachten: stadsdeelcommissies zijn weliswaar heel Amsterdams, maar zelfs in de hoofdstad interesseren ze niemand iets. Het blijven commissies die niets meer mogen dan vrijblijvend adviseren. Zo heeft niemand last van ze.
De algehele politieke desinteresse bleek al uit de verkiezingsprogramma’s van de coalitiepartijen. GroenLinks wilde een ‘beter model voor het bestuurlijk stelsel’ uitwerken, zonder dat specifiek te maken. D66 zei juist dat er geen wijzigingen moesten komen. De SP en de PvdA hadden zo weinig interesse in het stelsel dat het woord ‘stadsdeelcommissie’ überhaupt niet in hun verkiezingsprogramma’s voorkwam. Al met al is er dus enige politieke verdeeldheid, maar belangrijker is dat stadsdeelcommissies voor niemand een onderwerp zijn om ruzie over te maken.
Nu ligt het Amsterdamse coalitieakkoord er. De nieuwe coalitie wil in haar plannen ‘open en transparant bestuur’ en zegt dat burgers goede ideeën hebben. De gemeente moet openstaan voor dit soort ‘maatschappelijk en buurtgericht initiatief’. De zeggenschap van bewoners moet worden vergroot. ‘Niet door nieuwe stelsels op te tuigen maar door met de stad het gesprek en het debat aan te gaan over hoe dat kan en moet’. Codetaal voor: we willen er graag over praten, maar na afloop beslist het college, niet de burger, laat staan de stadsdeelcommissies.
De stadsdeelcommissies ontwikkelden zich binnen twee maanden tot gemeenteraden zonder bevoegdheden. Daar was vooraf al voor gewaarschuwd: er zijn partijen geïntroduceerd die stemverklaringen geven en steunfracties in het leven roepen. Het nieuwe bestuurlijk stelsel ademt op geen enkele wijze de rol die er ooit voor was bedacht: het versterken van participatie in de buurt.
Het nieuwe college wil graag iets met dat soort participatie: ‘Het ligt voor de hand dat zij [de stadsdeelcommissies, CA] een rol krijgen in het ontwikkelen van de experimenten gericht op het versterken van de participatieve democratie’. De stadsdeelcommissies krijgen ‘alle tools om oren en ogen van de buurt te kunnen zijn’. Dat is niet hetzelfde als deze commissies bevoegdheden geven.
De nieuwe coalitie heeft het over dialoog en co-creatie, buurtrechten, buurtbegroten, buurtbudgetten en ‘een participatieparagraaf’ bij elk beleidsvoorstel. Er komt ‘een ambitieuze agenda voor democratische vernieuwing’ om zo burgers meer zeggenschap te geven. De stadsdeelcommissies worden bij al deze initiatieven niet genoemd. In Amsterdam wil men wel meer participatie, maar dat streven staat – op één zinnetje na – los van de stadsdeelcommissies.
Woensdagavond vergaderde de stadsdeelcommissie in Zuid over ‘De Stem van Zuid’, een website waar burgers ideeën in kunnen dienen voor de buurt. In Amsterdam West bestaat al zo’n soort site. Deze past binnen de participatieagenda zoals die op heel veel plekken bestaat. De grote vraag is: als er participatie van burgers is, als zij via een website hun wensen kunnen indienen en als zij initiatieven nemen, waar is dan nog een stadsdeelcommissie voor nodig?
De Amsterdamse gemeenteraad kan besluiten onder welke voorwaarden wensen en initiatieven van participerende burgers ingewilligd mogen worden. Als die voorwaarden duidelijk zijn, kunnen ambtenaren die regels uitvoeren. Maar dan heeft de stadsdeelcommissie niets te doen. Wat gaat er dus gebeuren? De stadsdeelcommissie zal – met haar partijen, steunfracties en stemverklaringen – waarschijnlijk meningen produceren over al die burgerinitiatieven. De stadsdeelcommissie gaat de centrale stad vertellen welke initiatieven van burgers de moeite waard zijn.
De stadsdeelcommissieleden ontkennen die conclusie, maar als ze die taak niet op zich nemen blijft er helemaal geen taak voor ze over.
Chris Aalberts onderzoekt momenteel het prille begin van de stadsdeelcommissie: een nieuwe uitvinding van de gemeente Amsterdam. Lees de hele serie hier.
