Kort na de demonstraties tegen kerncentrales in Tihange en Doel, zet Jonathan van het Reve in zijn column in de Volkskrant tegenstanders weg als onverbeterlijke fundamentalisten:
“Dat de centrale van Tihange volgens experts gewoon veilig is, stelt deze menselijke duizendpoot helaas niet gerust. Experts, dat is bekend, zijn alleen te vertrouwen als hun conclusies stroken met ons eigen gevoel. En straling is gewoon eng, basta.”
Nu heb ik ook een klein postertje tegen Doel en Tihange achter mijn raam. Het geel is inmiddels wit verkleurd. Anti-kernenergiefundamentalist ben ik echter allerminst. Dat ik tegen Tihange ben, betekent niet dat ik tegen kernenergie als zodanig ben. Ik kan me bijvoorbeeld best voorstellen dat thoriumcentrales onmisbaar zijn om komende decennia de gecombineerde toename van de wereldbevolking en groei van de gemiddelde welvaart enigszins in goede banen te leiden. Waar Van het Reve echter blind vertrouwt op het oordeel van experts, daar ben ik geneigd ook hun oordeel kritisch te bezien.
Zo vraag ik me af: Is er sprake van belangenverstrengeling? De binnenkort uitgediende topman Jans Bens van de toezichthoudende instantie FANC is directeur geweest van kerncentrale Doel. Dat heeft veel weg van een slager die zijn eigen vlees keurt. In zijn allereerste jaar als toezichthouder moest Bens beslissen of de reactoren met scheurtjes (Doel 3 en Tihange 2) open konden blijven. Bens profileert zich met enkele flinke uithalen naar Engie Electrabel, exploitant van zowel Doel als Tihange, in eerste instantie als kritisch. Uiteindelijk oordeelt hij echter dat de scheurtjes geen kwaad kunnen. Waren zijn eerdere uithalen dan soms ingegeven om eerst zijn geloofwaardigheid op te vijzelen, alvorens het uiteindelijke oordeel dat er weinig aan de hand is, geaccepteerd te krijgen? Hoe dit ook zij, in België is momenteel iedereen opgelucht dat alle zes de overgebleven kandidaten om Bens dit najaar op te volgen, geen connecties hebben met Engie Electrabel.
Blind vertrouwen op het oordeel van experts, zoals Van het Reve, is trouwens onmogelijk waar experts elkaar tegenspreken. Welke expert moet je dan geloven? Een recent rapport van drie professoren van de Katholieke Universiteit Leuven (René Boonen, Jan Peirs en Walter Bogaerts) oordeelt dat definitief stoppen, zeker voor Doel 3 en Tihange 2, noodzakelijk is. In hun ogen kan de stabiliteit van de scheurtjes in de muren van de tanks van de reactoren niet gegarandeerd worden. Er moet actie ondernomen worden voor het te laat is.
Nu ben ik geen kernenergie-expert. Mijn reden om het postertje achter mijn raam te hangen is dat ik vind dat oude centrales op een gegeven moment afgeschreven moeten worden. Ik begrijp best dat er door de jaren het nodige onderhoud is gepleegd, en dat er zelfs constructies zijn toegevoegd die er aanvankelijk niet eens waren. Hoezeer je de centrales echter oppimpt, in hun kern, letterlijk en figuurlijk, blijven het verouderde centrales, centrales die je nooit zo zou ontwerpen als je nu vanaf de tekentafel opnieuw kon beginnen.
Waarom worden die verouderde centrales niet gewoon afgeschreven? Mijn vermoeden is dat bij een politiek klimaat waarbij er wél nieuwe centrales gebouwd konden worden, weinig interesse bij bestuurders en exploitanten zou bestaan om Tihange en Doel draaiende te houden. Hetzelfde geldt trouwens voor Borsele en Petten. Liever een verouderde kerncentrale dan helemaal geen kerncentrale meer, lijkt men te denken. Ik daarentegen meen dat bij het plan om een kerncentrale te bouwen, ook het voornemen hoort de kerncentrale na zijn technische levensduur te ontmantelen. België en Nederland zijn geen Cuba waar verouderde auto’s op de weg worden gehouden omdat nieuwe auto’s niet voorhanden zijn. Nee, dat is geen Not-In-My-Back-Yard-argument. Dat geldt voor alle kencentrales, waar ook ter wereld.
Minstens zo belangrijk als de scheurtjes zijn ook problemen met de veiligheidscultuur. In 2012 hebben twee medewerkers van Doel ontslag genomen om zich aan te sluiten bij ISIS. Onbekend is of zij nucleaire informatie naar buiten hebben gesmokkeld. Eén van beide oud-medewerkers is in Syrië gesneuveld. In 2014 raakten, eveneens in Doel, de turbines oververhit omdat iemand in het niet-nucleaire gedeelte opzettelijk smeerolie liet weglopen. Zelfs kernenergie-expert Wim Turkenburg vindt dit echt zorgelijk:
“Als het mogelijk is zo’n sabotageactie uit te voeren, dan is het wellicht ook mogelijk om over een langere periode materiaal naar binnen te smokkelen en van binnenuit een aanslag te plegen.”
Hij voegt er aan toe: “Die kans bestaat bij iedere centrale.”
Om dergelijke risico’s te mijden zou je volgens Turkenburg alle kerncentrales in de hele wereld moeten sluiten. Dat is een onmogelijk opgave. Laat Doel en Tihange dan ook maar open, lijkt Turkenburg te suggereren. Dat zou echter een slordige conclusie zijn. Als er in België ten aanzien van Doel en Tihange onder experts gerede twijfels bestaan over zowel de technische veiligheid als over de veiligheidscultuur, dan zijn dat allebei afwegingen die mee dienen te wegen in het besluit om toch al verouderde kerncentrales eindelijk te ontmantelen. Daarbij mag zeker meespelen dat inmiddels gebleken is dat België een voedingsbodem vormt voor ISIS-terrorisme.
