Steun de verslaggeving van Chris Aalberts via crowdfundingplatform Voor de Kunst, voor meer verslaggeving over de Haagse en lokale politiek in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Doneer hier.
Hoe de term in Den Helder ingeburgerd raakte, is niet helemaal duidelijk, maar de inzichten van Thierry Baudet hebben hier gretig aftrek gevonden. Als er een term is die continu wordt gebruikt om de Helderse politiek te beschrijven is dat ‘het partijkartel’. Of Helderse politici deze term in de media hebben opgepikt of via Baudet zelf, is niet duidelijk, maar dat laatste is niet uitgesloten: Baudet kwam al twee keer langs om de Helderse bevolking toe te spreken. Een slimme zet, want PVV-stemmers zijn hier in overvloed.
Inmiddels heeft de term partijkartel een hele Helderse invulling gekregen. Volgens Forum voor Democratie is de bestrijding van het partijkartel urgent:
‘Het belangrijkste agendapunt van Forum voor Democratie is wat wij ‘kartelbestrijding’ noemen: het partijkartel moet worden doorbroken. Circa 10.000 kartelleden draaien rond in de bestuurlijke baantjescarrousel: zij vormen het grootste probleem van ons land. Hun belangen zijn vaak tegengesteld aan de belangen van de Nederlandse bevolking. Ze werken voor zichzelf – niet voor het land.’
In Den Helder spreekt ongeveer elke politicus weleens over het partijkartel. De term is populair bij lokale partijen. Het idee heeft een geschiedenis: ooit bestond de Helderse gemeenteraad grotendeels uit VVD, PvdA en CDA. Een voormalige PvdA-fractievoorzitter meldde het onlangs nog in de Helderse Courant: het was een overzichtelijk politiek landschap want als de PvdA het eens was met een van de andere grote twee, was er een meerderheid. Het contrast met de huidige twaalf fracties in de gemeenteraad van 31 zetels kan nauwelijks groter zijn.
Er kwamen door de tijd heen meer partijen bij. D66 kreeg voet aan de grond en de ChristenUnie en GroenLinks kregen een plaats in het lokale politieke landschap. De SP werd meerdere keren gekozen, maar viel uit elkaar. Het meest opmerkelijk is echter de opkomst van lokale partijen. Tegenwoordig is de helft van de fracties in de gemeenteraad lokaal: Stadspartij Den Helder, Beter voor Den Helder, Behoorlijk Bestuur, Vrije Socialisten, fractie Vermooten en Sociaal Lokaal Den Helder. De lokale raadsleden bezetten vijftien van de 31 zetels.
Baudets theorie over het partijkartel past naadloos bij de verhoudingen in de Helderse gemeenteraad. Hoewel de helft van de raad zeker niet onder het partijkartel valt, is de macht bij de traditionele partijen blijven liggen, zo is de theorie. Hoewel de situatie met drie grote partijen al decennia geleden ten einde kwam, hebben zij nog steeds het meeste te zeggen. Het partijkartel van VVD, CDA en PvdA is slechts aangevuld met D66. Deze partijen hebben geen meerderheid in de raad – veertien van de 31 zetels – maar zijn oppermachtig gebleven.
De theorie is eenvoudig: VVD, CDA, PvdA en D66 zijn eigenlijk helemaal geen afzonderlijke partijen, want ze klitten altijd samen. In de praktijk hebben ze dezelfde standpunten over met name de stadsvernieuwing en streven ze slechts naar machtsbehoud. Zo hadden ze voor de verkiezingen van 2014 al besloten dat ze met elkaar verder zouden gaan in een nieuwe coalitie. Dat lukte aanvankelijk niet omdat er te veel kiezers wegliepen, maar een jaar later kreeg het partijkartel alsnog haar zin. Zo waren er toch weer baantjes te verdelen.
Hoe kan een kartel bestaan als deze partijen helemaal geen meerderheid hebben? ‘Het partijkartel pakt steeds één lokale partij in,’ zegt een adviseur van een lokale protestpartij. In 2010 mocht Trots op Nederland – toen vijf zetels – meedoen met het kartel, momenteel doet de Stadspartij dat. Of de Stadspartij nu ook tot het partijkartel behoort, daar is men het over oneens. Sommigen zeggen van wel, in de hoop dat de Stadspartij in maart wordt weggevaagd. Anderen denken van niet: zij zien de Stadspartij vooral als een groep goedgelovige sukkels die zich voor het karretje van het partijkartel hebben laten spannen.
De term partijkartel staat voor de elite, de rest van de raad zit er namens het volk. Dit beeld drijft op het idee dat lokale partijen lokaal geworteld zijn en een echte achterban hebben en landelijke partijen niet. Zie hier de echoput van de Helderse politiek waar men dit beeld steeds herhaalt: ook op de kartelpartijen is door hele gewone burgers gestemd. Ook zij hebben dus een achterban. Dat ‘de kartelpartijen’ in Den Helder ondanks hun minderheid aan de macht bleven is geen complot, maar goed politiek handwerk.
Dat lokale partijen dat handwerk kennelijk minder goed onder de knie hebben – een coalitie van vrijwel alle lokale partijen strandde na de laatste verkiezingen binnen één jaar – is hun probleem.
Steun de verslaggeving van Chris Aalberts via crowdfundingplatform Voor de Kunst, voor meer verslaggeving over de Haagse en lokale politiek in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Doneer hier.
