Na de verkiezingsuitslag van 15 maart lanceerde de VVD een waar charmeoffensief richting GroenLinks. Eerst was het Frank de Grave die bij Buitenhof hardop nadacht over hoe beide partijen het eens konden worden over een groene agenda voor de toekomst. Een paar dagen hield oud-milieuminister Ed Nijpels bij Nieuwsuur een vergelijkbaar pleidooi. De avances waren succesvol, want inmiddels onderzoekt informateur Edith Schippers de mogelijkheden van een kabinet bestaand uit het zogeheten motorblok VVD, CDA en D66 aangevuld met GroenLinks.
Wat mij aan deze gang van zaken verwondert is niet zozeer dat rechts nu voor een groen beleid opteert. Technieken op het gebied van zonnepanelen, isolatie en elektrische motoren zijn inmiddels dusdanig doorontwikkeld en betaalbaar geworden dat ze op het punt staan uit te groeien tot winstgevende sectoren die de nodige werkgelegenheid opleveren. Groen is dus interessant voor rechts. Wat mij wél verwondert is hoe snél de VVD zich bereid toont zitting te nemen in een kabinet waarin ingeleverd gaat worden wat betreft een restrictief immigratie- en asielbeleid. Het zou niet voor de eerste keer zijn dat juist op deze thema’s wordt toegegeven. Het heeft er alle schijn van dat partijen als het CDA en de VVD maar al te blij zijn als ze op die beleidsterreinen hun verkiezingsbeloften niet hoeven in te lossen.
Kun je van de PvdA – denk aan Paul Scheffer – nog zeggen dat die partij tenminste enig bewustzijn ontwikkeld heeft van de moeilijkheden die de decennia lang aanhoudende immigratie met zich meebrengt, GroenLinks en D66 tonen zich nog steeds onbekommerd over de gevolgen van immigratie en blijven optimistisch over de daaruit voortgekomen multiculturele samenleving. Het Nederlanderschap noemt Jesse Klaver onvoorwaardelijk en niet onderhandelbaar. Wat hem betreft is het niet bespreekbaar dat je een terrorist of Syriëganger met dubbel paspoort het Nederlanderschap afpakt. D66 kon het zich tijdens de verkiezingscampagne niet eens indenken dat het CDA erover dacht de dubbele nationaliteit af te schaffen. Pechtold maakte er in debat met Buma bijna een breekpunt van. Voor een ander CDA-voorstel – tijdelijk asiel, enkel bedoeld om mensen in levensgevaar te helpen, niet bedoeld om mensen een onbezorgde toekomst in welvarend Nederland te verschaffen – is D66 waarschijnlijk ook niet te porren.
Nu kun je wel menen de wijn aan te kunnen lengen door GroenLinks in de loop van het informatieproces te vervangen door de ChristenUnie. De vraag is evenwel of dat D66 meegaander zal maken. Tegen de tijd dat de besprekingen met GroenLinks spaaklopen is waarschijnlijk al gebleken hoezeer de VVD bereid is op immigratie en asiel in te leveren. Het is dan voor D66 vrij gemakkelijk om eenmaal veroverd terrein te verdedigen.
Trouwens, welk immigratiestandpunt heeft de VVD eigenlijk te verdedigen? In het verlengde van de Turkije-deal wil Mark Rutte nu ook deals met Noors-Afrikaanse landen sluiten, maar dat is EU-beleid, geen beleid dat je als kabinet kunt afdwingen. Enigszins in de stijl van de PVV houdt Rutte voet bij stuk met stoere uitspraken zoals ‘pleur op!’. Wat ook hielp was het incident met de Turkse ministers waardoor Rutte wederom kans zag zich van zijn stoere kant te laten zien. Met beleid heeft dat evenwel weinig uit te staan.
Hoewel zowel CDA als VVD de PVV uitsluit zeggen beide partijen de PVV-kiezer toch serieus te nemen. Door echter met partijen als GroenLinks en D66 in een kabinet te stappen, kun je op geen enkele manier tegenmoet komen aan de wensen van PVV-kiezer op de beleidsterreinen immigratie en asiel. Met zo’n coalitie neem je de PVV-kiezer dus niét serieus.
PVV-kiezers serieus nemen kan wél via een minderheidskabinet van enkel VVD en CDA. Behalve dat het gemakkelijker onderhandelen is met slechts twee partijen heeft deze constructie als voordeel dat op zo ongeveer alle beleidsterreinen beleid kan worden geformuleerd dat gedragen wordt door een meerderheid in de Kamer. Een restrictiever immigratie –en asielbeleid is mogelijk omdat daar met een meerderheid voor bestaat. Tegelijkertijd is er een meerderheid voor een energietransitie via innovatie, omdat GroenLinks en D66 daar moeilijk tegen kunnen stemmen. Zo is er op elk beleidsterrein wel een meerderheid te vinden dat aanleunt tegen waar CDA en VVD voor staan. Omdat de minderheidscoalitie zowel linksom als rechtsom een meerderheid kan zoeken is het niet al te moeilijk die te vinden.
Met een oliemannetje als Rutte als minister-president is een minderheidskabinet wellicht ook stabieler dan dat je met een overvragende Jesse Klaver of een principiële Alexander Pechtold over alles eens moet worden. Omdat de maling wel erg dun wordt als VVD en CDA alle ministers en staatsecretarissen leveren, is het wellicht verstandig hier en daar iemand van een andere partij, geselecteerd op basis van competenties neer te zetten. Zo krijgt het minderheidskabinet toch nog iets van een zakenkabinet, en kan Thierry Baudet ook tevreden zijn.
