Een nieuwkomer bij de Europese verkiezingen van 2014 is de Piratenpartij. De partij die zich bezighoudt met burgerrechten, auteursrecht, octrooirecht, vrije kennis en transparantie doet niet alleen in Nederland, maar ook in meerdere andere landen mee. Na het succes van de Piratenpartij in Amsterdam in maart, waar men een zetel in een bestuurscommissie wist te behalen, is het nu tijd voor Europees lijsttrekker Matthijs Pontier om ook een zetel te veroveren in het Europees Parlement.
Pontier werkt in het dagelijks leven aan de Vrije Universiteit, waar hij ook studeerde en promoveerde. Als wetenschapper werkte hij aan onderzoek naar moreel besef en emotionele intelligentie van machines die de autonomie van patiënten kunnen stimuleren. “Nu wil ik moreel besef terugbrengen in de politiek en de autonomie van mensen zelf stimuleren”, legt hij uit. Chris Aalberts in gesprek met Pontier over de idealen van de Piratenpartij.
Hoe ga je het moreel besef in de politiek terugbrengen?
“Ik wil de politiek veel transparanter en democratischer maken. Nu is Europa een lobbyparadijs. Er ligt te veel macht bij te weinig mensen die te weinig gecontroleerd worden. Als je transparant gaat opereren, kan iedereen zien waar ze in Brussel mee bezig zijn. Dat vind ik eigenlijk ook heel logisch: we betalen allemaal belasting om politici in het algemeen belang te laten handelen. Dan vind ik het heel gewoon dat je ziet hoe ze daarmee omgaan, hoe ze geld besteden en hoe ze opereren. Alle politici in Europa zouden een openbare agenda moeten hebben zodat je kunt zien met wie ze lobbycontacten hebben en wanneer. Ook moet van alle gesprekken met lobbyisten een transcript online komen. Wij gaan heel ver in hoe transparant we Europa willen maken.
“Aanvullend willen we Europa ook veel democratischer maken. We willen met burgerfora gaan werken. Daar gaan we nu ook mee experimenteren in Amsterdam West, waar we onze eerste zetel in Nederland hebben gehaald. Daar zijn een aantal punten door andere partijen ondertekend. Dat zouden we ook in Europa willen doen. Bij burgerfora willen we letten op afspiegeling: dus dat uit alle inkomensgroepen mensen vertegenwoordigd zijn, van elke afkomst, elke sekse en beroepsgroep. Anders loop je het risico dat een klein groepje schreeuwers het voor het zeggen krijgt.
“Er zijn allerlei experimenten geweest waaruit blijkt dat er via burgerfora goede beslissingen worden genomen waar ook iedereen achter staat. Mensen komen fysiek bij elkaar en dan wordt er goed geluisterd naar elkaars standpunten. Zo wordt rekening gehouden met de verschillende belangen.”
Past dat idee van deliberatieve democratie bij Europa? Hoe ziet dat er concreet uit?
“Het Europees Parlement wordt nu wel gekozen, maar als ze eenmaal gekozen zijn kunnen ze vijf jaar doen waar ze zin in hebben. Ze kunnen niet zomaar weggestuurd worden. Die burgerfora zijn een haalbaar alternatief. Uit heel Europa worden mensen uitgenodigd die dan gaan praten over hoe ze een bepaald probleem het beste kunnen oplossen. Als experimenten met burgerfora succesvol blijken, dan kunnen ze vaker gaan plaatsvinden. Waar we heen willen is dat mensen constant over alle zaken mee kunnen beslissen.
“Op het gebied van transparantie is er nu al direct veel haalbaar, maar op het vlak van democratie ook. Nu zijn er al consultaties bij de Europese Commissie [proces waarbij betrokkenen hun mening mogen geven over Europese beleidsvoorstellen, CA]. Er was pas een consultatie over copyrights en binnenkort is er een over TTIP (handelsverdrag tussen de EU en de VS, CA). Die consultaties zijn best wel ingewikkeld, bijvoorbeeld wat de implicaties van zulke maatregelen zijn. Je zou dat enorm moeten versimpelen. Je kunt die maatregelen best makkelijker uitleggen.”
Dit idee komt op mij erg academisch over. Hoe moet dit in de praktijk als de Europese Commissie de begrotingen van de lidstaten beter wil controleren?
“Dat is een heel complex probleem. Daarom zijn burgerfora hier een betere optie dan referenda. Bij burgerfora komen mensen in een sessie gezamenlijk tot de beste oplossing. Dat is een vooruitgang ten opzichte van een klein groepje politici wat er nu over beslist. Zij kijken nu vooral naar de belangen van de grote multinationals waarvan ze met de lobbyisten praten.
“De politici waren ook niet in staat deze beslissingen goed te nemen. Als je een burgerpanel maakt, dan hangt het in ieder geval af van wat de mensen zelf willen. Dan hangt het van henzelf af of ze solidair willen zijn met armere regio’s. Dat verbetert de situatie in ieder geval. Een politiek systeem is nooit perfect, je kunt problemen nooit helemaal oplossen. Maar je kunt het wel behoorlijk verbeteren.
“Multinationals hebben nu veel meer toegang dan anderen tot de Europese politiek. TTIP vind ik een goed voorbeeld. Daar worden beslissingen genomen die tegen de belangen van veel burgers ingaan. Als burgers democratisch beslissen dat bedrijven duurzamer moeten produceren, kunnen bedrijven die daar economisch schade van ondervinden Nederland aanklagen en dan kost dat miljarden. Dat kan ten koste gaan van de belangen van burgers, het milieu, de democratie of de mensenrechten. Het punt dat multinationals veel macht hebben, daar kun je volgens mij hele grote stappen in zetten.
“Kwesties als Griekenland blijven lastig. Ik denk dat er meer steun voor maatregelen is als mensen het zelf hebben besloten. Nu voelen mensen dat ze geen onderdeel uitmaken van de groep die de dienst uitmaakt. Uiteindelijk valt er niet zoveel te kiezen want het zijn allemaal hetzelfde type mensen.”
Onlangs was er onderzoek dat 43 procent van Nederland minder Marokkanen wil. Stel dat die uitkomst 60% is, is dat dan een wijze beslissing?
“Wij werken als Piratenpartij met de Uppsala-verklaring waarin mensenrechten worden beschermd. Een risico is dat de meerderheid minderheden op een bepaalde manier gaat wegzetten. Voorstellen moeten binnen die Uppsala-verklaring blijven, dat is een belangrijke voorwaarde. Zo voorkomen we zulke situaties. In eerste instantie zetten we de burgerfora ook in bij andere problemen. Als mensen dan beslissingen nemen waar wij het niet mee eens zijn, dan moeten we dat ook accepteren.”
Hoe onderscheidend zijn jullie echt? Alle partijen roepen dat Europa democratischer moet.
“Er zijn veel partijen mee te krijgen om Europa democratischer en transparanter maken. Die partijen willen er alleen niet zo ver mee gaan als wij. Als wij daar goede voorstellen doen, is het voor hen lastig daar nee tegen te zeggen. Dat is wat we in Amsterdam West ook hebben gedaan. Andere partijen wilden meer democratie en toen kwamen wij met vergaande voorstellen. ‘Laat maar zien dat je dat echt belangrijk vindt.’ En nu gaan ze daarin mee. De twee Zweedse Europarlementariërs voor de Piratenpartij doen dat ook.”
De Piratenpartij zal de norm voor een eigen fractie niet halen, fracties in het Europees Parlement moeten minimaal 25 leden hebben uit zeven verschillende lidstaten. Bij welke fractie sluiten jullie je aan?
“Wij sluiten ons aan bij de Groenen (fractie met o.a. GroenLinks, CA). Zij hebben punten van ons overgenomen over vrij en open internet. Wij hebben ook best een groen programma over duurzaamheid en bijvoorbeeld groene, decentrale energieopwekking. Dat vinden wij ook belangrijk. Een duurzame economie is voor ons een randvoorwaarde en voor de Groenen is het een belangrijk speerpunt. Voor ons is het: wij zijn toekomstgericht en dus willen we een duurzame economie. Zij zien het meer als een ideaal.
“GroenLinks vindt het opslaan van allerlei persoonlijke gegevens net als wij slecht, maar andere partijen missen de expertise om dat op te lossen. Als er dan lobbyisten langskomen die uitleggen dat opslag toch nodig is, gaan ze overstag. Als denkbeeldig voorbeeld: stel dat je met slimme energiemeters ook energie kunt besparen. Dan moet je een afweging maken tussen privacy en milieu. Dan zijn er echt piraten nodig om dat scherp te houden.”
De Groenen in het Europees Parlement blinken tot dusver zelf niet uit in transparantie. Of heb ik iets gemist?
“Je kunt verwachten dat we in grotere mate het goede voorbeeld gaan geven. Bij de Groenen hebben we er iets meer vertrouwen in dan bij de rest. Niet alle lobbycontacten zijn slecht. Je kunt natuurlijk ook contact hebben met NGO’s die zich inzetten voor een betere wereld. We willen niet dat lobbycontacten verdwijnen, we willen dat ze transparant zijn.”
Gaan jullie zelf transcripten publiceren van jullie gesprekken met lobbyisten?
“We vinden het vooral belangrijk om dat bij iedereen af te dwingen. Als het aan mij ligt doen we dat direct. De vraag is natuurlijk of we de hele Groene fractie kunnen overhalen. Er wordt volgens mij bij de Groenen al meer openheid gegeven met wie ze lobbycontacten hebben. Er zijn al Europarlementariërs die een overzicht geven.”
De Groene fractie is een hele federalistische club.
“Daar zijn wij kritisch over. Je kunt als Europarlementariër natuurlijk bij allerlei punten niet meestemmen met de fractie. Dat hebben onze Zweedse Europarlementariërs ook weleens gedaan. Dan gaan ze tegen de rest van de Groenen in.”
Jullie verkiezingsprogramma is eigenlijk ook federalistisch. Op al jullie speerpunten willen jullie meer Europese regels. Stel dat Nederlanders massaal vinden dat er taken terug moeten van Europa naar Nederland. Wat dan?
“Voor bestaande regels vind ik niet dat Nederland zich aan Europese regels kan onttrekken. Anders krijg je situaties waar een land uit, bijvoorbeeld, een regeling stapt om belastingparadijzen te voorkomen en daarmee de regeling volledig waardeloos maakt. Zo’n beslissing zou daarom door alle Europese burgers genomen moeten worden.”
Chris Aalberts sprak Matthijs Pontier bij Bagels in Beans op de Zuidas in Amsterdam. Dit interview is geautoriseerd. Beeld: Piratenpartij.
