Wat is er toch bar veel geklaagd over het referendum. Wat was er weer een hoop bangmakerij. De gebruikelijke commentatoren, zoals Trouw-columnist Rob de Wijk, die het referendum een gevaar vond voor onze democratie. Maar ook serieuze mensen, zoals vicevoorzitter van de Raad van State Piet Hein Donner, die beweerde dat het referendum in strijd is met de autonomie van Kamerleden. Maar u gaf ons gewoon uw advies.
Bijna twee derde van Nederland zei ‘nee’ tegen een Europees verdrag. Zoals ook in 2005 gebeurde, tijdens het referendum over de Europese Grondwet. De opkomst was dit keer een stuk lager, maar in lijn met de gemiddelde opkomst bij Europese verkiezingen. Dit referendum is opnieuw een waarschuwing. Van een bevolking die zich niet meer herkent in haar vertegenwoordigers. En steeds minder vertrouwen heeft in de democratie.
In 2005 werd het ‘nee’ van de bevolking niet serieus genomen. Na nieuwe onderhandelingen denderde Europa vervolgens gewoon door. Dat heeft het wantrouwen van de bevolking en de afkeer van Europa sterk doen groeien. Het verdrag met Oekraïne moet door iedere lidstaat worden geratificeerd. Nederland was het enige land waar de bevolking zich mocht uitspreken en wij hebben ‘nee’ gezegd. Daarmee is dat verdrag van tafel. De regering zegt opnieuw te willen onderhandelen. Dit lijkt een poging om – net als in 2005 – van een ‘nee’ toch weer een ‘ja’ te maken.
We zullen moeten leren om in de toekomst het referendum serieus te nemen. Dus geen burgemeesters meer die weigeren om voldoende stemhokjes in te richten. Of politici die mensen oproepen om vooral niet te gaan stemmen. Ik snap ook niet waarom al die journalisten en commentatoren voortdurend moeten zeggen dat een referendum niet serieus zou zijn. Omdat de bevolking in meerderheid een andere mening lijkt te hebben dan zijzelf. Op zo’n moment toont de elite zich een kliek, die vooral zwelgt in het eigen gelijk.
Vroeger dacht ik dat mensen op topposities ook heel intelligent zijn. Ondertussen heb ik geleerd dat de elite het heus niet altijd beter weet. Ook mensen die verantwoordelijk zijn voor het publieke belang laten zich niet zelden leiden door misvattingen en vooroordelen – net als ieder ander. Het referendum is een mooi middel voor de bevolking om hun bestuurders te corrigeren. Op het moment dat het volk zich niet meer herkent in haar vertegenwoordigers.
Dat is geen gevaar, maar een voorwaarde voor een goed functionerende democratie.
