De minister die een Kamerlid uitdaagde tot een duel

01-08-2014 16:12

En toen hield minister van Oorlog Hendrik baron Forstner van Dambenoy het niet meer uit en daagde hij Tweede Kamerlid Jacob baron van Zuylen van Nijevelt uit tot een duel. De spanning in de Tweede Kamer was die 25 november 1854 hoog opgelopen. Voor de liberale oppositie-baron was het allemaal begonnen als een pesterij, maar de baron-minister had het opgevat als een beschuldiging van ‘hoogverraad’. Dit verhaal vond ik onlangs terug in de ‘Staten-Generaal digitaal‘, waarop verslagen van 200 jaar debatten in het parlement zijn terug te vinden.

Koninklijk drama

Hendrik baron Forstner van Dambenoy was afkomstig uit een Boheems (Duits) adellijk geslacht en goed bevriend met Willem III, die in 1848 Koning was geworden. Deze boertige en ongedurige Willem was in 1839 getrouwd met de intelligente en verfijnde Sophie, maar een gelukkig huwelijk was het niet. In 1851 barstte de bom en riep de Koning de bemiddeling in van Forstner van Dambenoy. De conservatieve militair kon de gevoelige Koningin echter niet vermurwen, het koninklijk huwelijk liep uit op een pijnlijke scheiding van tafel en bed.

Koninklijke onmacht

Het verhaal wil dat Koningin Sophie veel troost vond bij premier Johan Rudolph Thorbecke – die door Willem III werd gehaat. Deze liberaal was de grondlegger van de Grondwet van 1848, die bepaalde dat de Tweede Kamer voortaan rechtstreeks door de bevolking werd gekozen en de Koning zijn macht grotendeels moest inleveren. Toen Thorbecke premier werd probeerde Willem III door de benoeming van bevriende ministers zoveel mogelijk van zijn macht te behouden. Zijn belangrijkste pion in de regering van Thorbecke was zijn vriend Forstner van Dambenoy.

Koninklijk duel

Na de val van Thorbecke in 1853 bleef Forstner van Damenoy minister van Oorlog, nu onder de gematigde premier Floris Adriaan Van Hall. De ‘thorbeckianen’ kwamen voor het eerst in de oppositie, waartoe ook Jacob baron van Zuylen van Nijevelt behoorde. De minister van Oorlog vond het ongemakkelijk om over zijn begroting verantwoording af te leggen in de Tweede Kamer, omdat de Koning opperbevelhebber was. Toen Van Zuylen inhoudelijke vragen stelde over dit bevelhebberschap ontplofte de minister, hij vond dit een beschuldiging van ‘hoogverraad’.

Koninklijke weg

Waarschijnlijk na bemiddeling door het Kamerlid Jhr. Carel Storm van ‘s-Gravesande werd het duel afgeblazen en het Kamerdebat voortgezet. Van Zuylen deed daarbij een beroep op de vrijheid van discussie en stelde dat de minister onvoldoende eerbied toonde voor het parlement. Door dit te aanvaarden legde niet alleen de minister, maar indirect ook de Koning zich neer bij de nieuwe politieke verhoudingen. Forstner van Dambenoy stierf in 1870. Twee jaar later trouwde zijn enige zoon Wilhelm baron Forstner van Dambenoy met Johanna barones van Zuylen van Nijevelt, een dochter van zijn oude politieke tegenstander. Met de dood van Wilhelm in 1931 is dit geslacht Forstner van Dambenoy uitgestorven.