Het incident met Anne Faber leidt in politiek en samenleving tot verontwaardiging. Hoe kon de verdachte geen tbs hebben? Het zou hilarisch aandoen als het niet om zo’n ernstige zaak ging. Cijfers tonen dat ex-tbs-patiënten 3 tot 4 keer minder in herhaling vallen dan ex-gedetineerden. Als je de afgelopen 15 jaar de publiciteit bekijkt zou je dat niet denken. Wanneer een (ex)-tbs-ser betrokken is bij een incident reageert publiek en politiek met woede. Stemmen gaan dan op om tbs of verlof af te schaffen. Nu de verdachte in de zaak van Anne Faber geen tbs had is men daar verontwaardigd over. Je zou bijna een stoornis bij politiek en samenleving vermoeden.
Nadat in 2005 Wilhelm S. zich aan verlof onttrok en in Amsterdam een man om het leven bracht was er veel onrust. Een parlementaire enquête was het gevolg. De jaren erna volgde een onevenredige hang naar beveiliging ten koste van de behandeling. De gemiddelde behandelduur liep op. Elk incident rond tbs riep hysterie op, regelmatig met incidentenwetgeving tot gevolg. Tbs werkte steeds stigmatiserender.
Advocaten waarschuwden er vanaf 2008 voor dat de overreactie zou leiden tot angst bij verdachten voor tbs en weigering mee te werken aan gedragskundige rapportages. Onderzoek wees uit dat dat laatste een oorzaak was voor de halvering van het aantal jaarlijkse tbs-opleggingen sinds 2009.
Vanaf 2013 trachtten ketenpartners in het tbs-veld een kentering te bewerkstelligen. Er werden diverse werkconferenties gehouden en de Taskforce Behandelduur tbs werd in het leven geroepen. De laatste paar jaar is er zichtbaar sprake verbeteringen, waaronder een verkorting van de gemiddelde transmurale behandelduur tot zo’n 7,2 jaar. Er zijn meer verbeteringen noodzakelijk. De positieve ontwikkeling is broos.
Advocaten moeten verdachten grondig voorlichten over voor- en nadelen van tbs. Gelet op die broze positieve ontwikkelingen meen ik een lichte daling te bespeuren van weigeraars. Samenleving en politiek veroorzaken gevaar bij blijvend roepen om meer strenge wetgeving. Nu gaan er stemmen op medewerking aan gedragskundige rapportages af te dwingen of tbs op te leggen bij weigering met of zonder stoornis.
Als men meer veiligheid wil en meer verdachten in de tbs wil, rust op politiek, samenleving maar ook rechterlijke macht de verantwoordelijkheid advocaten meer handvatten te geven tbs aantrekkelijker voor verdachten te maken.
Van de samenleving mag worden verwacht dat onderkend wordt dat tbs ons veiliger maakt en dus omarmd moet worden.
De politiek dient niet op incidenten wetgeving te maken en bestaande wetgeving aan te passen. Om een voorbeeld te noemen: nu beslist een politieke passant over verlof en longstay. Gevolg hiervan is dat de minister zich regelmatig naar aanleiding van een incident in de Tweede Kamer moet verantwoorden, regelmatig met incidentenwetgeving tot gevolg.
Tbs-advocaten signaleren dat de hoogste tbs-verlengingsrechter, het gerechtshof Arnhem, zich de laatste paar jaar minder bemoeit met de inhoud van tbs-behandelingen dan de jaren daarvoor. Zo liet het Hof een aantal jaar geleden veel vaker dan nu tbs patiënten observeren in het Pieterbaancentrum voordat een beslissing werd genomen. Ook blijkt het Hof vrijwel altijd verzoeken van advocaten om deskundigen ter zitting te horen af te wijzen. Deze terugtrekkende beweging van de tbs-rechter is een verschraling van de rechtspositie van de patiënt.
Als Nederland werkelijk meer veiligheid wil zullen tbs-ers niet meer moeten worden gestigmatiseerd, moet de politiek niet meer op incidenten wetten creëren en louter strenger optreden en dient de rechter meer oog te hebben voor de rechtspositie van tbs-patiënten en niet alleen voor de rest van de samenleving.
