Het Amsterdamse stadsbestuur telt 11 miljoen euro neer voor het binnenkort te openen stadsbordeel. Bij de presentatie van de plannen in september 2016 werd nog gesuggereerd dat maatschappelijk investeerder Start Foundation (mogelijk gemaakt met financiële hulp van voorheen uitzendbureau Start) de grote weldoener was. Bovendien geeft Amsterdam de 14 ramen, 5 vrije sector appartementen plus een kantoor in erfpacht uit voor de ‘weggeefprijs’ van 100.000 euro per jaar. De sekswerkers profiteren daar allerminst van. Zij krijgen 250-300 euro per kamer per dag in rekening gebracht. De beloofde coöperatie (met winstuitkering) is voorlopig van de baan. De winst wordt uitgegeven aan ‘personeelskosten’ en ‘empowerment trainingen’. Het professionele hulpverleningsveld lijkt kortom de nieuwe winstmaker op de wallen. Sekswerker Anna: “We krijgen wél gratis boekhoudles.”
‘Het is beslist geen gemeentebordeel’, bezweert burgemeester Eberhard van der Laan bij de presentatie van My Red Light, het ‘eerste seksbedrijf op de Wallen in zelfbeheer’.
Het is september 2016, de presentatie wordt heel toepasselijk gehouden in het Waaggebouw aan de Nieuwmarkt, vlak om de hoek van de Oudezijds Achterburgwal, waar het stadsbordeel zal komen. Een glunderende woordvoerder Richard Bouwman van My Red Light, de organisatie die de zaak gaat runnen, spreekt van een concept ‘uniek in Europa’. Amnesty International zou al belangstelling hebben getoond om het concept wereldwijd uit te rollen. Eindelijk een project waar sekswerkers zélf de scepter zwaaien en waar zij niet langer uitgebuit worden door de (geldbeluste c.q. criminele) raamexploitanten.
Van der Laan houdt de media voor dat de stad deze ‘coöperatie’ al jaren nastreeft en dat die droom eindelijk wordt waargemaakt. Met dank aan ‘maatschappelijk investeerder Start Foundation’ en de Rabobank die ‘My Red Light startkapitaal’ gaf, aldus Van der Laan.
Voor de 14 ramen die My Red Light gaat uitbaten moeten namelijk panden aan de Oudezijds Achterburgwal worden aangekocht (17, 19 en 27) en aan de Boomsteeg (1, 4 en 6). Dat geld heeft de jonge onderneming van sekswerkers zelf natuurlijk niet. In een brief aan de gemeenteraad van diezelfde dag (29 september 2016) staat dat (op 30 juni 2016) ‘er een koopovereenkomst is gesloten voor deze panden’. De panden zijn namelijk eigendom van N.V. Stadsgoed, dochter van woningbouwvereniging Stadsgenoot. Maar die zal ze verkopen aan ‘Stichting Eigendom Vastgoed My Red Light’ – mogelijk gemaakt met financiële hulp van voorheen uitzendbureau Start. Commissarissen daar zijn onder meer Femke Halsema (GroenLinks) en Han Noten (PvdA). Waarvoor hulde. Niet dan?
Nee, niet. Want de voorstelling van zaken zoals die destijds werd gegeven klopt niet. De hulp die ‘maatschappelijke investeerder Start Foundation’, de vrouwen zou geven bij de aankoop van het onroerend goed, blijkt een wassen neus. De grote subsidiegever is de gemeente Amsterdam, die afgelopen 1 mei elf miljoen voor de panden neertelde, terwijl ze nog diezelfde dag voor een weggeefprijs in erfpacht zijn gegeven. Niet aan de sekswerkers zelf trouwens, die profiteren er niet van. Voor een goed begrip van de zaak moeten we even een stukje terug in de tijd.
In 2007 maakt (toen) wethouder Lodewijk Asscher bekend dat hij er genoeg van heeft. In de prostitutiewereld is mensenhandel schering en inslag en Asscher vindt dat er krachtdadig moet worden opgetreden. Het ‘project Sneep’ met als gevolg het rapport ‘Schone Schijn’ van de Nationale Recherche toont aan dat de opheffing van het bordeelverbod in 2000 – juister gezegd het niet meer strafbaar stellen van het pooierschap – dramatische consequenties heeft. Nederlandse vrouwen zijn van de Wallen verdwenen richting illegaliteit (veelal vanwege belastingconsequenties) terwijl hun plekken achter de ramen zijn ingenomen door vrouwen uit Oost-Europa. Zij moeten hun verdiensten niet zelden afstaan aan pooiers uit hun eigen land (mensenhandelaren).
Politiecontroles helpen niet, ook omdat het, sinds het opheffen van het pooierverbod, heel moeilijk is om aan te tonen dat de vrouwen worden uitgebuit. Asscher raakt er van overtuigd dat de aankoop van panden op de Wallen en deze uit het prostitutie-circuit nemen, de enig juiste oplossing is. Niet alleen burgemeester Job Cohen maar ook diens opvolger Eberhard van der Laan die twee jaar later aantreedt (2010) vindt hij aan zijn zijde. Volgens Van der Laan worden er op de Wallen ‘elke nacht 400 mensen verkracht’.
Onder leiding van Asscher koopt Woningbouwvereniging Het Oosten 18 panden (51 ramen) van Charles Geerts, ook wel de Koning van de Wallen genoemd. De Woningbouwvereniging die de panden zal onderbrengen in N.V. Stadsgoed, betaalt er 25 miljoen euro voor. Omgerekend een half miljoen per raam. Die prijs is gerelateerd aan de huuropbrengst: destijds zo’n 200 euro per dag per raam. Oftewel een raam levert voor een exploitant tussen de 50.000 en 70.000 euro per jaar op, afhankelijk van de bezettingsgraad.
We spreken van vlak voor ‘de crisis’ als het geld zowel bij overheid als bedrijfsleven tegen de plinten klotst. N.V. Stadsgoed, de opkoper van de panden, maakt zich dan ook niet druk over het feit dat de panden – na aankoop – van de bestemming ‘raambordeel’ worden ontdaan en vervolgens fiks minder waard worden. De gemeente Amsterdam heeft zich garant gesteld voor de ‘projectschade’.
Terwijl ‘Dikke Charles’ (zijn bijnaam) onder het genot van een blikje Heineken Amsterdam per videobeeld laat weten dat het hem uitstekend bevalt op zijn landgoed te Kenia (met dank aan onder andere de belastingbetaler) maakt Nederland kennis met de wereldwijde economische crisis. Het project van Asscher, om zoveel mogelijk ramen op de Wallen te sluiten, hapert. Oorspronkelijk ligt het in de bedoeling om van de 470 ramen zo’n 200 te sluiten (op te kopen). Maar daar komt de klad in, ook vanwege de schandalen die woningbouwverenigingen landelijk veroorzaken met hun onverantwoorde ‘investeringen’. Een rapport, opgesteld door onder andere banken zegt dat de Amsterdamse ambitie nog minstens 150 miljoen zal kosten, een bedrag dat de stad bij lange na niet kan betalen.
In 2012 vertrekt wethouder Asscher naar Den Haag om daar vicepremier te worden en minister van Sociale Zaken. Nog weer 2 jaar later verliest de PvdA de gemeenteraadsverkiezingen en wordt de partij uit het college van B&W gezet. De nieuwe coalitiepartners: SP, GroenLinks, D66 en VVD voelen niets voor het nog immer vigerende plan van Asscher om de prostitutie op de Wallen terug te dringen. De aankoop van panden heeft inmiddels tientallen miljoenen euro’s gekost, terwijl er hardop wordt getwijfeld aan het effect. Zoveel is zeker: de afname van ramen heeft tot verhoging van de (huur)prijs geleid en de vrouwen klagen dan ook steen en been.
Maar burgemeester Van der Laan zet door en weet het project nieuw leven in te blazen met de belofte aan de gemeenteraad dat er minder ramen zullen worden gesloten, onder meer doordat er ramen zullen komen voor sekswerkers die samen een eigen bedrijf willen beginnen en dat de stad de kosten niet alleen zal dragen. Er zullen particuliere investeerders worden gezocht.
Van der Laan lobbyt in Den Haag en weet (dan) minister Opstelten van Veiligheid en Justitie, aangemoedigd door collega Asscher in het kabinet, voor zijn plan over te halen.
In februari 2015 kondigt Van der Laan aan dat hij een ‘partij’ gevonden heeft, die de panden wil kopen. Welzijnsorganisatie HVO/Querido zal de vrouwen gaan helpen met de exploitatie. Er wordt een ‘haalbaarheidsonderzoek’ gedaan. In oktober 2015 wordt het rapport gepresenteerd.
De gemeente Amsterdam blijkt drie panden op het oog te hebben: Oudezijds Achterburgwal 17 en 19 met achterhuizen in de Boomsteeg en Oudezijds Achterburgwal 27, even verderop. Het zijn ex-panden van Charles Geerts, in 2008 gekocht door N.V. Stadsdienst voor in totaal een kleine 8 miljoen euro, voor 17 werkplekken plus 6 erboven liggende etages. De bordeelbestemming is er inmiddels vanaf. In afwachting van een definitieve bestemming zijn ze in gebruik als woning en tijdelijke winkel of atelier.
Om weer geschikt gemaakt te worden als prostitutieruimte (de vergunning zal dus ook moeten worden teruggedraaid) zal er flink moeten worden verbouwd. Wat dat gaat kosten, meldt het rapport niet, evenmin wie dat gaat betalen, wie de eigenaar van de panden gaat worden, c.q. de huurder en hoe die de huur (welke huur?) zullen gaan opbrengen. Als er al cijfers bekend zijn, dan worden die niet openbaar gemaakt.
Een jaar later, in september 2016, wordt het konijn uit de hoge hoed getoverd: maatschappelijk investeerder Start Foundation zou de panden inmiddels al hebben gekocht. Start Foundation, dat werk creëert voor mensen met beperkingen, zal de panden doorverkopen aan de onroerendgoed poot van My Red Light, de (zelf)organisatie van sekswerkers, zo staat er in de brief aan de gemeenteraad. Per 1 mei 2017, als de verbouwing achter de rug is, gaat het project van start.
Op 1 mei 2017 blijkt er vertraging te zijn, aldus woordvoerder Richard Bouwman. We moeten nog even geduld hebben. Wie inmiddels de eigenaar van de panden is, zegt hij niet te weten. Opmerkelijk genoeg staan ze namelijk nog steeds op naam van N.V. Stadsgoed die ze in 2007 van Charles Geerts heeft gekocht en zijn ze niet verkocht aan Start Foundation, zoals in september 2016 nog werd beweerd. Hoe dat zit wil ook Start Foundation niet vertellen. Zij verwijzen naar My Red Light. Of ik misschien het telefoonnummer wil van woordvoerder Bouwman?
Maar die houdt stug vol van niets te weten. My Red Light huurt de panden van een ‘makelaarskantoor’ waarvan hij de naam ‘even kwijt’. is. Het bedrag waarvoor de panden worden gehuurd kan hij evenmin zeggen en ook de huurprijzen van de kamers is (bedrijfs)geheim. Zeker is wél dat die ‘marktconform’ zullen worden, haast hij zich te zeggen. Oftewel: My Red Light gaat dezelfde huurprijzen rekenen als alle andere (commerciële) raamexploitanten op de Wallen. Een andere mogelijkheid is er ook niet. Bij lagere huren zullen de exploitanten onmiddellijk juridische stappen ondernemen vanwege ‘oneerlijke concurrentie’, mogelijk gemaakt met ‘staatssteun’. Maar als de vrouwen de gebruikelijke huur moeten betalen, waar blijft dan de winst? Ik ga bij de sekswerkers zelf te rade.
Zaterdagmiddag 6 mei. Een dikke haag toeristen schuifelt voetje voor voetje over de Oudezijds Achterburgwal, al dan niet met kinderwagens. “Zwaai maar naar die mevrouw”. De Wallen worden steeds meer toeristische trekpleister nummer één, wat de klandizie voor de vrouwen, zeker overdag, bepaald geen goed doet. ’s Avonds worden de Wallen meer en meer overgenomen door grote groepen dronken mannen (en vrouwen), óók geen feest.
De ramen van de nummers 17 en 19 zijn leeg, net als de kamertjes in de Boomsteeg. Van de beloofde ‘spectaculair vernieuwende’ uitstraling van My Red Light is niet veel te zien. De gordijnen zijn volgens de geldende Wallen-mores pluche-rood, de kamertjes piepklein, de tegeltjes gitzwart en het stoeltje van rood plastic.
Even verderop aan de gracht, staat Anna. Klein, donker en decent gekleed in vergelijking met de gangbare zeer blote outfit. Ze is Bulgaarse, begin dertig en spreek goed Nederlands. ‘Normaal toch’, zegt ze. Ze woont al acht jaar hier. In het begin ging ze naar alle vergaderingen van My Red Light, vertelt ze. Dat was best zwaar. ‘Je werkt de hele dag en dan wil je het liefst naar huis. Onder de douche en slapen’. Maar een coöperatie, waarbij de sekswerkers de panden gezamenlijk zouden runnen, sprak haar natúúrlijk aan. Ze laat een lijstje met huurprijzen zien: van 10.00 -19.00 uur door de week 80 euro, van 19.00 – 04.00 155 euro, van 17.00 – 04.00 190 euro. Vrijdag en zaterdag van 19.00 – 05.00 uur 170 euro. Daarbij komt een bedrag van 10 euro per dag voor handdoeken, sinds kort verplicht af te nemen van de exploitanten; voorschrift gemeente. Het is treurig om te constateren, maar alle goedbedoelde maatregelen van de gemeente lijken vooral in het voordeel van de exploitanten te werken.
De grote winstmakers op de Wallen zijn de exploitanten, zegt Anna. Terwijl zij al blij is als ze met 6 dagen werk per week een paar honderd euro per maand naar Bulgarije kan sturen, verdienen die tienduizenden euro’s per raam per jaar. De hoop was dan ook dat tenminste een deel winst van My Red Light naar de sekswerkers zou gaan. Maar dat bleek niet de bedoeling. Er komt geen coöperatie. Waarom niet? Anna haalt haar schouders op.
Ze is samen met haar boekhouder wezen praten (veel vrouwen op de Wallen hebben een boekhouder, vanwege de belastingen waar je bij raamprostitutie niet omheen kunt). Niemand kon hen zelfs maar uitleggen hoe de exploitatie van My Red Light zou worden. Zelfs wat de huur zou zijn, stond niet vast. Wél dat de sekswerkers hetzelfde zouden betalen voor een raam als bij een commerciële exploitant. Maar waarom dan My Red Light? Dus blijft Anna maar liever op haar vaste plek. De exploitant van haar kamer is ‘wel oké’. Zo hoeft ze niet te betalen als ze op vakantie gaat naar Bulgarije, een uitzondering op de Wallen. Het aanbod van sekswerkers uit Oost-Europa is ondanks de hoge huurprijzen onverminderd groot, en dus kunnen de exploitanten doen en laten wat ze willen. Oh ja, zegt Anna, bij het weggaan. My Red Light gaat wél gratis boekhoudles geven. Ze grijnst van oor tot oor.
Waarom heeft Start Foundation de panden niet gekocht? Terwijl dat volgens de brief aan de Gemeenteraad al op 30 juni 2016 zou zijn gebeurd? De organisatie zelf geeft geen commentaar en verwijst, zoals gezegd, naar de woordvoerder van My Red Light, Richard Bouwman. Die belooft de zaak te zullen uitzoeken en terug te bellen. Wat niet gebeurt.
Maar zie: op maandag 8 mei biedt het kadaster uitkomst, als de jongste onroerendgoed transacties zijn bijgewerkt. Wat blijkt? De gemeente Amsterdam heeft de panden zélf op 2 mei jongstleden aangekocht. Voor dik drie miljoen meer dan N.V. Stadsdienst heeft betaald aan Charles Geerts. De Oudezijds Achterburgwal (plus Boomsteeg 1) waar N.V. Stadsdienst ruim 1.4 miljoen voor neertelde, gaat nu voor ruim 1.8 miljoen van de hand. Voor nummer 19 (met Achterhuis Boomsteeg 4 en 6) betaalt de gemeente Amsterdam het dubbele (van 2.4 miljoen naar 4.8 miljoen) en Achterburgwal 27 gaat van 4 miljoen naar 4.8 miljoen. Terwijl in de brief van 29 september 2016 aan de Gemeenteraad staat dat de prijs naar verwachting juist zou dalen.
Helemaal bijzonder is dat de gemeente Amsterdam de panden nog diezelfde dag in erfpacht heeft gegeven. Niet aan de zelforganisatie van sekswerkers My Red Light, maar aan de Stichting Vastgoed My Red Light gevestigd op hetzelfde adres als Start Foundation. Enig bestuurder is Peter Stefels, vice-voorzitter van de makelaarsvereniging Amsterdam. Voor een bedrag waar de Wallen-exploitanten, en trouwens ook de sekswerkers van My Red Light, nog van op zullen kijken.
De Stichting Vastgoed MRL betaalt een eenmalig bedrag van 1,2 miljoen voor de opstallen (met een lening mogelijk gemaakt door Start Foundation; dat is dus hun werkelijke bijdrage, waarvoor ze overigens een ‘rendement’ van 4 procent verwachten). Daarnaast betaalt Vastgoed MRL een jaarlijkse canon van 108.505 euro, voor 14 ‘prostitutieramen’, 5 ‘vrije sector huuretages’ en een ‘kantoor’ van 45m2. Alleen al de 5 vrije sectorwoningen, goed voor naar schatting 1500 euro per maand per stuk, leveren 90.000 euro op. Dan hebben we het nog niet over het kantoor, laat staan over de 14 ramen waarvoor My Red Light 250-300 euro per dag vraagt. Rijst de vraag wie er met de winst vandoor gaat.
De toezichthouders van My Red Light, bestaande uit respectabele lieden zoals Lyle Muns, voormalig GroenLinks jongeren voorzitter, mr. R. Craemer, oud-hoofdofficier van Justitie, mevrouw drs. M. Ridder, hoofd Aidsfonds Nederland en Clemens Baas, penningmeester HVO/Querido, schrikken zich een hoedje als hen om nadere uitleg wordt gevraagd. Cijfers kunnen ze – bedrijfsgeheim – niet geven, maar geloof hen: My Red Light gaat voorlopig geen cent winst maken. Dat wordt vooral veroorzaak door de personeelskosten van de medewerkers, die gaan toezien op de geestelijke en lichamelijke toestand van de sekswerkers. Er zal vooral veel worden gedaan aan ‘empowerment’. De vrouwen krijgen cursussen die hen in staat zullen stellen om ‘hun bestaan in eigen hand te nemen’.
In het haalbaarheidsonderzoek van de gemeente Amsterdam staat onder het kopje rechtsvorm ‘hoewel er in algemene zin een voorkeur is voor de coöperatie, vonden leden van het kernteam de coöperatie een risicovolle rechtsvorm om mee te starten.’ Er moet bijvoorbeeld ‘een bedrijfsplan’ worden gemaakt, ‘vergunningsaanvragen worden gedaan’, het pand moet worden ‘ingericht’, er moet ‘personeel’ worden geworven. Zeg nou zelf: dat kunnen sekswerkers toch helemaal niet?
Het professionele hulpverleningsveld, toch al niet onderbedeeld als het om sekswerkers (HLBT) gaat, lijkt kortom de nieuwe winstmaker op de Wallen.
Documentatie:
