Het zal weinigen ontgaan zijn dat de tweede kamer gisteren een initiatiefvoorstel van D66 heeft aangenomen waarbij we van opt-in naar een opt-out orgaandonatie gaan. Twitter ontplofte van de boze mensen die vonden dat de overheid van hun dode lichaam af moet blijven en van de blije mensen die eindelijk licht zien in een donkere tunnel van lijden in onzekerheid. Laat ik voorop stellen dat ik affiniteit voel met beide kampen, als libertariër en als arts, maar dat ik geen enkele twijfel heb over wie het hier aan het juiste eind heeft.
In de afgelopen vijftig jaar zijn talloze pogingen om voldoende donoren te werven mislukt. Hoe eenvoudig we donorregistratie ook maken, mensen zijn gewoon te lam om hun verantwoordelijkheid te nemen. En dat was dus tot voor kort hun goed recht. Dat recht leidt wel tot de situatie dat hele volksstammen en bevolkingsgroepen (you know who I’m talking about) niet staan geregistreerd, maar wel een orgaan willen ontvangen als de nood aan de man komt. Elk weldenkend mens zal vinden dat dit wringt, maar de vraag is of het de taak van de overheid is om dit op te lossen.
Zelfs de meest verstokte libertariër vindt echter dat de overheid een psychopathische seriemoordenaar mag opsluiten om de bevolking te beschermen. Een grote vrijheidsbeperking voor één burger ten bate van een minieme winst voor de hele bevolking. In het geval van de nieuwe wet op de orgaandonatie gaat het om het omgekeerde, namelijk een minieme vrijheidsbeperking voor de hele bevolking ten bate van een grote winst voor een enkeling. Hoewel deze problemen volstrekt niet equivalent zijn (omdat we deze winsten en verliezen niet zomaar kunnen kwantificeren), denk ik dat de reden dat we het eerste anders beoordelen dan het tweede, gewoon egocentrisme is.
Laten we ons niet beter voordoen dan we zijn; we zijn het gewoon eens met het kamp waartoe we zelf behoren. Dat wordt ook duidelijk uit de praktijk. Zodra mensen op de wachtlijst voor een orgaan terechtkomen, gaan ze opeens heel anders denken over donorregistratie. Eigenlijk regelt de overheid dus iets tussen je huidige zelf en een mogelijke toekomstige versie van jezelf, omdat je te kortzichtig, egocentrisch en lui bent om dat zelf te doen.
De tegenstanders van dit wetsvoorstel doen verder net alsof de overheid opeens een reuzenstap neemt in het beknotten van onze ‘basisrechten’ door zich bezig te gaan houden met onze dode lijken. In de eerste plaats is het natuurlijk maar zeer de vraag of lijken vrijheden hebben. De levende nabestaanden behouden namelijk gewoon het recht om niet akkoord te gaan met donatie, ook als hun geliefde dit niet heeft laten registreren.
Dan kunnen we ons afvragen of we nabestaanden op het dieptepunt van hun leven moeten gaan belasten met een schuldgevoel over ‘nee’ zeggen. Uit onderzoek blijkt juist dat nabestaanden in grote meerderheid spijt hebben dat ze níet akkoord zijn gegaan met donatie en vrijwel nooit spijt hebben dat ze wél akkoord zijn gegaan. Het Nederlandse volk zal erop moeten vertrouwen dat artsen deze gesprekken integer en respectvol ingaan, en daarbij ruimte laten voor families die niet akkoord gaat met donatie. Dat soort vertrouwen vinden de meeste mensen tegenwoordig moeilijk, maar ik heb nog nooit meegemaakt dat er achter gesloten deuren negatief werd gesproken over families die donatie weigerden…en ik ben voldoende in deze situatie geweest om daar met enig gezag over te spreken.
Daarnaast bemoeit de overheid zich al uitgebreid met wat lijken wel en niet mogen. Je mag je bijvoorbeeld niet zomaar in je achtertuin laten begraven of laten opeten door je tamme python. Als je mogelijk door een misdrijf om het leven bent gekomen, word je gewoon door een lijkschouwer opengesneden, zelfs als je daar religieuze bezwaren tegen hebt. Ook zijn er talloze situaties waarin de overheid actie van een burger verwacht als die wil dat zaken anders geregeld worden dan een bepaalde ‘default’, die soms buitengewoon archaïsch en idioot is. Zie: persoonsregistratie, ouderlijk gezag, identiteitsbewijzen, huwelijken/partnerschappen, belastingaangiftes. Mijn punt is niet dat ik het hiermee eens ben, maar dat er geen sprake van een trendbreuk, zoals de mensen die het hebben over de ‘verkwanseling van basisrechten’ ons graag willen doen geloven.
Het feit dat deze wet het met één stem verschil heeft gered, toont al aan dat we dit als maatschappij erg moeilijk vinden. Mijn mening is duidelijk, maar het staat iedereen vrij andere afwegingen te maken. En die vrijheid kan je nog steeds nemen, maar in iets minder vrijheid.
Twee zaken zijn moeilijker te verkroppen. De #ophef! over de wet op de orgaandonatie overschaduwt namelijk dat gisteren óók een wetsvoorstel is aangenomen dat verzekeringsmaatschappijen inzage geeft in je patiëntgegevens. Hier zouden libertariërs zich echt over moeten opwinden, zoals mijn collega-arts Henk van Gerven hier glashelder uitlegt.
Daarnaast verschijnen er nu oproepen van geregistreerde donoren, onder andere van prominenten op dit forum, om je te laten registeren als donatieweigeraar. Dit is niets anders dan een pathetische driftbui van slechte verliezers die ten koste gaat van de mensen die de organen hard nodig hebben en die helemaal niets te maken hebben met hoe irritant jullie Pia Dijkstra (D66) vinden.
Wees een vent en maak die weigering ongedaan. Als je dat moeilijk vindt, kun je ook net doen alsof je nu ‘in opt’, precies zoals je onder de oude wetgeving ook ooit al hebt gedaan. Dat laat dan meteen zien hoe klein de wetswijziging in de dagelijkse praktijk daadwerkelijk is.
