Het was een zware bevalling, zo blijkt uit het dankwoord. Al langere tijd stond op de website van Femke Halsema dat ze haar politieke memoires zou gaan publiceren. Maar het kwam er maar niet van: de verschijning werd meerdere keren verschoven. Maar onlangs was het dan eindelijk zover. En het was het wachten meer dan waard. Eindelijk eerlijke memoires die een must-read zijn voor iedereen die in de landelijke politiek actief wil worden. Doe. Het. Niet.
De belangrijkste eigenschap die politici van vandaag lijken te ontberen is zelfreflectie: inzicht in eigen fouten, twijfels over zichzelf of de partij en leren van onvolkomenheden. Het enige moment dat politici zelfreflectie laten zien is off the record, als een prominente SP’er bij de referendumcampagne toegeeft dat Oekraïne “zijn favoriete onderwerp niet is” of als een Tweede Kamerlid al voor 6 april kan vertellen waarom de uitslag zal worden genegeerd en dat ook niet anders kan. Een naam van de politicus in kwestie krijgt de lezer er nooit bij.
Dit boek van Halsema staat echter vol met zelfreflectie, twijfel en onvolkomenheid. Dit is geen boek waarin Halsema doet alsof alles wat ze deed perfect was en alles aan anderen lag, zoals we dat bijvoorbeeld lazen in de politieke memoires van oud-PVV’er Lucas Hartong. Halsema vertelt een oprecht verhaal dat inzicht geeft in “de mens” achter de politicus, zonder te vervallen in irrelevante persoonlijke wissewasjes. Zo ontstaat een verhaal vol lessen die voor veel huidige Kamerleden ook uiterst nuttig zijn.
Want hoe is het eigenlijk om Kamerlid en fractievoorzitter te zijn? Politiek is een wereld vol concurrentie tussen en binnen fracties. Halsema’s collega’s zijn beledigd dat Halsema een hoge plaats op de kandidatenlijst heeft gekregen en vinden haar niet de meeste geschikte kandidaat voor de portefeuille asielzaken. Halsema maakt graag vrienden, maar slaagt daar vaak in het geheel niet in. Zo werkt de politiek namelijk niet, moet ze na enige tijd zelf ervaren. Ook tussen de partij en de fractie is er allerlei strijd.
Halsema moet in de Kamer leren dat haar meningen door velen niet worden gedeeld, dat ze zich inhoudelijk in de marge bevindt en dat de kans dat ze werkelijk een inhoudelijk verschil maakt heel klein is. Er wordt elkaar weinig gegund. Pas later begrijpt ze dat compromissen sluiten uiteindelijk zinvoller is dan blijven “roepen voor de bühne”. Beide strategieën leiden tot commentaar van de buitenwereld: Halsema doet het nooit goed. Eerst is ze te principieel, later te pragmatisch.
Zo komen we bij de media. Een slechte start van de verkiezingscampagne is niet te corrigeren, leert Halsema al in 2003 als ze lijsttrekker wordt. Ze is onbekend en krijgt veel kritiek. Al snel denkt ze dat ze het gewoonweg niet kan. Ze wordt een trekpop die doet wat anderen van haar vragen, zonder zelf nog veel inbreng te hebben. Onhandige mediaoptredens leiden er in de begindagen toe dat Halsema lange tijd met de angst rondloopt “publiekelijk aan de schandpaal te worden genageld.”
De hulpeloze Halsema uit de eerste helft van dit boek maakt echter een gedaanteverwisseling door. Haar leiderschap begint pas als ze haar impopulaire meningen met overtuiging begint uit te dragen. Ze krijgt opeens applaus. Het is het begin van inhoudelijke vernieuwing van GroenLinks en een geheel eigen geluid. Halsema voegt zich niet meer automatisch naar de mening van vakbonden en andere linkse partijen maar stelt er een eigen visie tegenover. Ook nu is er kritiek, maar Halsema vindt dat ze haar werk voor het eerst goed doet.
Jaren later is Halsema een routinier en krijgt ze steeds meer complimenten. Een eigenzinnige koers loont, kun je concluderen, maar dan moet je wel jaren doorbijten. Met Kamerleden die steeds korter in de Kamer zitten zijn er hier steeds minder van. Tegen de tijd dat Kamerleden een eigen verhaal zouden kunnen hebben, zijn ze meestal al weer vertrokken.
Pluche, Femke Halsema, uitgeverij Ambo, 19,99 euro
