In de hal van de Europese Raad zitten woensdagavond honderden journalisten met hun laptop aan lange tafels. Het is Europese top: regeringsleiders komen bijeen om de vluchtelingenproblematiek te bespreken. Dit is een groot en ernstig probleem en dus is deze top tussentijds ingelast. Aangezien ministers een dag eerder al besloten dat er vluchtelingen worden herverdeeld, is vandaag de vraag wat er op langere termijn moet gebeuren. Niet vreemd dus dat journalisten hier massaal op afkomen. Of toch wel?
Dit is vooral een gebeurtenis voor vaste EU-correspondenten die allemaal een gereserveerde plek aan de lange tafels in de hal hebben. Jos Heymans van RTL Nieuws is hier een betrekkelijke uitzondering: hij is immers parlementair verslaggever in Den Haag en geen vaste EU-correspondent. RTL Nieuws heeft als enige grote nieuwsredactie geen EU-correspondent en dus komen verslaggevers als Heymans hier alleen als er belangrijke dingen gebeuren, zoals de top van vandaag. Dit alles onder het motto dat Brussel ook wel vanuit Nederland verslagen kan worden.
In de kantine kijk ik naar een paar beeldschermen. Daarop is te zien hoe de ene na de andere regeringsleider uit de auto stapt. Het gebeurt allemaal een paar meter verder, bijna letterlijk achter me waar de auto’s aan komen rijden. Er staan wat journalisten de regeringsleiders op te wachten. Hier blijkt weer het belang van taal: journalisten zijn vooral in de eigen regeringsleider geïnteresseerd en dus zijn veel interviews in de eigen taal. We horen premier Renzi van Italië een betoog afsteken, maar zonder kennis van het Italiaans blijft het onduidelijk wat hij zegt. Sommige regeringsleiders komen gelukkig ook met Engelse statements.
De meeste interviews duren kort maar aangezien er 27 regeringsleiders langskomen – Cyprus is er niet – duurt het tafereel toch lang. De beeldschermen schakelen over naar de vergaderzaal. We zien regeringsleiders de zaal inlopen, wat handen schudden en wat gesprekjes en zo gaat dat een tijdje door. Het lijkt allemaal heel transparant als in de Tweede Kamer, maar schijnt bedriegt: de camera gaat uit op het moment dat de echte onderhandeling begint. We luisteren dus naar statements en kijken naar toneelstukjes zonder te weten wat er gebeurt als regeringsleiders het vluchtelingenprobleem echt bespreken.
De grote vraag is: wat is de meerwaarde om hier aanwezig te zijn? Dit is behoorlijk duister. De beelden op de schermen zijn overal via internet te zien en over de onderhandelingen hoor je niets. Pas aan het einde zijn er weer persconferenties en ook die zijn overal te zien. De suggestie is dus dat er hier in deze megalomane hal iets gebeurt wat van journalistieke meerwaarde is. Anders kan iedereen wel thuisblijven.
Het eerste antwoord is dat hier journalisten uit 28 lidstaten bij elkaar komen en dat zij elkaars perspectieven kunnen aanvullen: Nederlandse journalisten kunnen buitenlandse collega’s vertellen wat de positie van Rutte is, Duitsers kunnen die van Merkel duiden en ga zo maar door. Maar hier zitten journalisten per lidstaat aan de lange tafels en in de bar zien we Nederlandse journalisten bij elkaar staan. Het gebrek aan internationale uitwisseling blijkt des te meer als ik er een opmerking over maak. Een blonde journaliste kijkt op alsof ik van een andere planeet kom.
Het tweede antwoord is dat er gelekt kan worden uit de onderhandelingen en dat je daar alleen van kunt profiteren als je hier bent. Maar ook dit lijkt meer theorie dan praktijk. Als er gelekt wordt, zou dat betekenen dat er gedurende de avond nieuwtjes loskomen over wat er binnenskamers is gezegd. Dat gebeurt niet: alle grote media nemen hetzelfde verhaal van persbureau ANP over met het voornemen meer geld voor opvang in de regio vrij te maken. Dit stond al in de conceptconclusies, waarvan wederom de vraag is of men in Brussel moet zijn om die te onderscheppen.
Niemand schrijft iets anders dan het ANP-bericht terwijl er wel andere informatie beschikbaar is. In het Europees Parlement houdt SP’er Dennis de Jong tegelijkertijd een sessie over vluchtelingen waar we kunnen horen dat de EU het Dublin-principe wil behouden: asielzoekers moeten asiel aanvragen in het EU-land waarin ze aankomen. Ook wil de EU de rol van grensbewakingsdienst Frontex behouden. Het probleem van alle conceptconclusies is hetzelfde: we weten niet of ze de eindconclusies zijn. Toch komt iedereen met het ANP-bericht waarin de ene conceptconclusie niet staat en de andere wel. Originaliteit is er vanavond niet.
De meerwaarde om hier te zijn is voor televisie helder. Jos Heymans en Arjan Noorlander (NOS) kunnen vanuit de hal live commentaar geven. Verder geldt voor alle journalisten dat ze op twee momenten meerwaarde kunnen hebben: bij de aankomst van Rutte kunnen ze hem vragen stellen en dat kunnen ze ook bij de afsluitende persconferentie doen. In beide gevallen leren ze niets over de onderhandeling maar horen ze alleen Rutte’s selectie. In de tussentijd kunnen ze niets.
RTL Nieuws heeft met haar visie op Brussel bij een EU-top gelijk: je kunt dit evenement goed verslaan vanuit Nederland want daar heb je evenveel informatie als in Brussel. Het is dan ook een raadsel dat juist RTL Nieuws bij dit evenement wel iemand naar Brussel stuurt. Behalve het beeld van de hal is de meerwaarde nihil.
Rond tien uur is het inmiddels behoorlijk druk in de kantine en rukt het bier uit. Een vrouw ligt op de bank te slapen. Een journalist wekt de indruk een meisje te willen versieren. Ik vraag me ondertussen af hoe lang ik nog op de persconferentie ga wachten. “Zou er nog wat gaan gebeuren vanavond?” vraag ik aan Jelte Wiersma van Elsevier. Zijn antwoord luidt: “Ik zit niet aan tafel.” Dat lijkt me inderdaad de kern.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel en Den Haag. Voor zijn verslaggeving is ook jouw financiële steun essentieel.
