Dinsdagavond geeft de nieuwe GroenLinks-leider Jesse Klaver voor het eerst een grote speech. De journalisten zijn al vroeg aanwezig. De Parool-verslaggever zit al ruim voor aanvang driftig te typen, want haar deadline is om kwart over negen, terwijl de speech pas half negen begint. Chris Ostendorf van Nieuwsuur kijkt boos voor zich uit. Buitenhof is met twee redacteuren aanwezig en ook BNR, Brandpunt en ThePostOnline zijn van de partij.
Ik doe een van de collega’s een voorstel: zullen we Jesse allemaal de grond in schrijven? Dat zou een mooi experiment zijn of je als journalistiek een politieke crisis bij GroenLinks kunt veroorzaken. De collega denkt dat er dan zeker crisis ontstaat. Echt lang kunnen we er niet over praten, want Jesse heeft inmiddels onze tafel gevonden en begroet ons. Jesse hoopt dat ik niet te negatief schrijf.
Zowel mijn grapje als de woorden van Jesse refereren aan een moeizaam feit: deze avond is geen vrij debat, maar een geregisseerd PR-evenement. Het is natuurlijk de bedoeling dat Jesse vanavond goed te voorschijn komt en zich van zijn beste kant laat zien. De hele setting en opzet van de avond zijn daarop aangepast. Het lijkt allemaal heel spontaan, maar het is allemaal vooraf uitgedacht.
De moderator van vanavond is de Amsterdamse politiek verslaggever Roelf Jan Duin. Hij grapt dat de zaal uitverkocht is en dat er dus nu evenveel mensen aanwezig zijn als er de laatste keer op GroenLinks hebben gestemd. Duin kent Jesse uit de tijd dat hij de Haagse politiek versloeg en Jesse net als Kamerlid binnenkwam. Jesse was “jong, veelbelovend en ambitieus net als nu”, weet Duin te vertellen. Dan mag Jesse van wal steken.
Jesse’s verhaal is makkelijk samen te vatten: er wordt in de hele politiek te veel in economische termen gedacht en daar moeten we vanaf. Jesse wil “de juiste vragen stellen” en “niet alleen praten over maatregelen, maar ook over welke visie je hebt”. Jesse blijkt er zelfs een boek over te hebben geschreven. Het komt in september uit en zal zijn visie op deze problematiek bevatten.
In de politiek heerst ideologische leegte, meldt Jesse. Er overheersen economische en financiële argumenten om maatregelen wel of niet te nemen, die verder niet gedreven worden door een echte visie. Dit economisme heeft bij alle middenpartijen wortel geschoten en zo is er voor burgers niets meer te kiezen. Alles gaat over boekhouden en concurrentieposities.
Na de speech mogen voormalig PvdA-Kamerlid Myrthe Hilkens en econoom Bas Jacobs met Jesse in discussie. Echt spannend wordt het niet want ze zijn het op hoofdlijnen met elkaar eens. De vragen uit het publiek zijn minder saai, maar antwoorden blijven vaak uit. Alle vragen die Jesse dwingen een echte positie te kiezen worden afgewimpeld met frasen als “dat hij er nog over nadenkt” en “dat hij vindt dat hij mag twijfelen, net als Hans van Mierlo.”
De media hebben op basis van deze avond allemaal een positief stukje over Jesse geschreven en dus is de PR-actie van GroenLinks geslaagd. Als we in de traditie van Jesse “de juiste vragen stellen” moeten we ons afvragen hoe zo’n avond tot stand komt. Wat is dit eigenlijk voor setting?
De meeste direct betrokkenen geven maar mondjesmaat antwoord op de vraag of dit een open debatavond was of een geregisseerd PR-evenement. Dit wordt slechts globaal duidelijk: De Balie wilde deze avond organiseren maar had geen geld. Nadat GroenLinks instemde met het voorstel, heeft de partij er uiteindelijk ook aan meebetaald. GroenLinks heeft dus ontegenzeggelijk het idee dat deze avond haar doelen dient. Ze heeft er immers geld voor over.
Maar het gaat verder. Myrthe Hilkens maakt in de discussie een aantal kritische punten, maar een gemiddelde VVD’er had het Jesse natuurlijk veel moeilijker gemaakt. Wie heeft bedacht dat juist Myrthe met Jesse “in discussie” mocht gaan? Myrthe zegt eerst dat Jesse haar persoonlijk belde, maar corrigeert dat later. Het was toch de Balie die haar vroeg. De suggestie blijft dat ze een bekende van Jesse is. Het gebrek aan verrassingen is dus gepland.
Deze avond is als een talkshow waar over alle gasten en onderdelen uitgebreid wordt onderhandeld. Dat is precies wat ook hier gebeurt: in deze zaal gebeurt niets wat Jesse in gevaar kan brengen. Zonder GroenLinks is hier immers helemaal geen bijeenkomst en de gemiddelde journalist vertelt in zijn verslag toch niet dat het een geregisseerd media-evenement was.
GroenLinks mist slechts de controle over het publiek. De bananenschillen vliegen Jesse om de oren. Een man wil weten wat volgens Jesse “de juiste vragen zijn.” Het antwoord: “dat zijn er een boel en dat is afhankelijk van de context.” Zo volgt het ene vage antwoord na het andere. Hier verraadt Jesse dat hij over een evenwichtsbalk loopt. Hij moet visie hebben, maar niet te veel want dat kan stemmers en leden van hem vervreemden. Hij is geen geaccepteerde, natuurlijke leider: hij was na het opstappen van Bram van Ojik gewoon de enige mogelijkheid.
Gelukkig weet het keurige GroenLinks-publiek dat ook. Hoe vaag de antwoorden ook zijn, ze roepen geen enkele keer “boe”. Precies zoals de PR-mensen van GroenLinks dat wilden.
